Mycie rąk mydłem a dezynfekcja. Kiedy stosować każdą z metod – co lepsze? – odpowiada wirusolog dr hab. Tomasz Dzieciątkowski

Ze względu na możliwość rozprzestrzeniania się nowego koronawirusa SARS-CoV-2 poprzez bezpośredni kontakt podczas pandemii COVID-19 zalecana jest szczególna higiena rąk i skóry, obejmująca zarówno częste mycie rąk, jak i potencjalnie ich dezynfekcję.

Najlepszym i najprostszym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji COVID-19 i zmniejszania ryzyka zachorowań jest mycie rąk zwykłym mydłem i ciepłą wodą. Niezbędne jest częste mycie rąk ciepłą wodą z mydłem przez co najmniej 30-60 sekund, szczególnie po wyjściu do łazienki; przed jedzeniem i po kaszlu, kichaniu lub wydmuchiwaniu nosa. Podczas mycia dokładnie rozprowadzamy mydło na wierzchu i spodzie dłoni, starannie myjemy też przestrzenie pomiędzy palcami. Mydło, podobnie jak i inne detergenty, powoduje zmydlenie osłonki lipidowej (tłuszczowej) koronawirusa SARS-CoV-2, a co za tym idzie, jego inaktywację.

Jeśli mydło i woda z jakiegoś powodu nie są dostępne, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wszystkim stosowanie środków do dezynfekcji rąk wyprodukowanych na bazie alkoholi, który zawiera co najmniej 60% etanolu. Czym więc dokładnie jest dezynfekcja? Otóż pojęcie dezynfekcji, które po polsku oznacza dosłownie odkażanie, ma na celu ograniczenie ilości form wegetatywnych mikroorganizmów, natomiast zazwyczaj nie usuwa ich form przetrwalnikowych – oczywiście to ostatnie pojęcie nie dotyczy wirusów. Należy pamiętać, iż zdezynfekowany materiał nie musi być jałowy. Efektywność dezynfekcji zależeć będzie od następujących czynników:

• samego drobnoustroju, w tym jego gatunku, liczby i fizjologii,
• zastosowanego środka dezynfekcyjnego, a co za tym idzie, jego właściwości chemicznych i fizycznych, stężenia oraz czasu działania,
• warunków środowiska, przez co rozumiemy jego temperaturę, wilgotność czy pH. 

Węższym pojęciem od dezynfekcji jest pojęcie antyseptyki, które dotyczy niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych w celu zapobieżenia zakażeniu. W tym celu stosuje się najczęściej preparaty zawierające alkohol w formie płynnej, żelowej lub piankowej. Mają one na celu ograniczenie liczby drobnoustrojów bez konieczności zastosowania zewnętrznego źródła wody, spłukiwania preparatu i osuszania rąk ręcznikiem lub innym środkiem. Preparaty takie mogą zawierać jeden lub kilka rodzajów alkoholi, ale także inne aktywne składniki, czy składniki nawilżające, których zadaniem jest regeneracja przesuszonej działaniem alkoholi skóry. Środki do odkażania rąk na bazie alkoholu, w celu optymalnego niszczenia drobnoustrojów, zawierają zazwyczaj 60-85% etanolu, izopropanolu lub propanolu lub także mieszaninę tych związków. By środek dezynfekcyjny dotarł we wszystkie zagłębienia skóry dłoni należy dokładnie wetrzeć go w objętości ok. 30 ml w skórę rąk, a następnie pozostawić go do wyschnięcia. Warto też po jego użyciu zwracać uwagę na potencjalne spękania, podrażnienia oraz uczucie pieczenia czy swędzenia skóry. Wszystko to może być objawem, iż dany preparat nie służy naszej barierze ochronnej, jaką stanowi skóra, i należy go zmienić na inny. 

Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że powszechne stosowanie preparatów (płynów czy żeli) antyseptycznych jest jak najbardziej uzasadnione, zwłaszcza podczas pandemii COVID-19. Mówią o tym wyraźnie aktualne komunikaty Ministerstwa Zdrowia oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Stosowanie preparatów antyseptycznych dotyczyć powinno zwłaszcza przestrzeni publicznych, gdzie mogą być trudności z dostępem do bieżącej, ciepłej wody, mydła czy jednorazowych ręczników papierowych. Bezwzględnie natomiast należy unikać w takich miejscach suszarek do rąk, które rozpylają kropelki wody w otoczeniu, zwiększając nawet ryzyko zakażenia powierzchni i dalszej transmisji patogenów.  Oczywiście, na podkreślenie zasługuje fakt, że wszystkie procedury higieniczne skóry rąk – mycie czy też ich dezynfekcja – wykazują swą skuteczność wyłącznie przy prawidłowym ich stosowaniu.